17 Νοέμβρη

1918 Στις 17-23 του Νοέμβρη συνέρχεται στον Πειραιά, στα γραφεία του Συνδέσμου Μηχανικών Ατμόπλοιων, το Α’ Πανελλαδικό Σοσιαλιστικό Συνέδριο, ιδρυτικό του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ), που το 1924 μετονομάστηκε σε ΚΚΕ. Η ίδρυση του ΣΕΚΕ δεν ήταν τυχαίο γεγονός. Ήταν συνέπεια μιας μακρόχρονης πορείας που ακολούθησε το εργατικό και το σοσιαλιστικό κίνημα στη χώρα μας. Ήταν το νομοτελειακό αποτέλεσμα της κοινωνικής εξέλιξης, ο ώριμος καρπός της ανάπτυξης του εργατικού κινήματος και της συνένωσής του με τις ιδέες του σοσιαλισμού.

Το Συνέδριο ενέκρινε με πλειοψηφία το Ιδρυτικό Ψήφισμα του ΣΕΚΕ, τις Αρχές και το Πρόγραμμά του, υπόμνημα για τα εξωτερικά ζητήματα, ψήφισμα για την ίδρυση Βαλκανικής Δημοκρατικής Ομοσπονδίας, το Καταστατικό του Κόμματος, ενώ εκδόθηκε χαιρετιστήριο ψήφισμα προς τη νεαρή Σοβιετική Ρωσία, αλλά και «διαμαρτυρίαν διά την μελετωμένην επέμβασιν των συμμάχων κατά της νεαράς Σοβιετικής Δημοκρατίας».

Στο Ιδρυτικό Ψήφισμα σημειώνεται ότι το Κόμμα βασίζεται πάνω σε δύο θεμελιώδεις αρχές: Στην «πολιτική και οικονομική οργάνωση του προλεταριάτου σε ξεχωριστό κόμμα τάξεως διά την κατάκτησιν της πολιτικής εξουσίας και την δημοσιοποίησιν των μέσων της παραγωγής και ανταλλαγής, δηλ. την μεταβολήν της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας εις κοινωνίαν κολλεχτιβικήν ή κομμουνιστικήν». Επίσης, στη «διεθνή συνεννόηση και δράση των εργατών».

Στις Αρχές και στο Πρόγραμμα του Κόμματος τονίζεται η αναγκαιότητα της κοινωνικής επανάστασης για «την απελευθέρωσιν όχι μόνο των προλεταρίων, αλλά και ολοκλήρου της ανθρωπότητος που υποφέρει σήμερον». Προστίθεται δε ότι ο αγώνας της εργατικής τάξης «είναι αναγκαστικώς και πολιτικός αγών, (επειδή) δεν δύναται να πραγματοποιήση την ιστορικήν της αποστολήν χωρίς να γίνη κάτοχος της πολιτικής εξουσίας, όπερ δύναται να κατορθώση μόνον δι' ενιαίας επαναστατικής δράσεως της παγκοσμίου εργατιάς, οργανωμένης σε ξεχωριστό εργατικό κόμμα».

Στο «Πρόγραμμα των σημερινών απαιτήσεων», που ψήφισε το Συνέδριο, διατυπώθηκαν και πολλά άλλα σημαντικά και πρωτοποριακά πολιτικά αιτήματα, όπως το δικαίωμα ψήφου και εκλογής σε άντρες και γυναίκες, η εισαγωγή του θεσμού του δημοψηφίσματος, η κατάργηση του στρατιωτικού νόμου, η αποκέντρωση της διοίκησης, η πολιτική ειρήνης, συνεννόησης και ειλικρινούς συνεργασίας με όλα τα κράτη, η κατάργηση της μυστικής διπλωματίας και των μυστικών συνθηκών και προϋπολογισμών, η υποχρεωτική διαιτησία για όλες τις μεταξύ των κρατών διαφορές, η πλήρης ελευθερία των συνεταιρισμών, συνδικάτων και άλλων οργανώσεων, η πλήρης ελευθερία του Τύπου, η πλήρης εξασφάλιση της προσωπικής ελευθερίας, η ελευθερία θρησκεύματος, η αναγνώριση της θρησκείας ως ιδιωτικής υπόθεσης και της Εκκλησίας ως ιδιωτικού ιδρύματος, η καθιέρωση και του πολιτικού γάμου, η πλήρης αστική, πολιτική, οικονομική και κοινωνική εξίσωση των γυναικών με τους άντρες, η απονομή της δικαιοσύνης από δικαστές που θα εκλέγονται από το λαό, η σύσταση ιδιαίτερων δικαστηρίων για τους ανηλίκους, η κατάργηση των στρατοδικείων και των ναυτοδικείων, η μετατροπή του συστήματος των φυλακών σε μορφωτικά ιδρύματα και η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής, η ίδρυση χωριστών φυλακών για γυναίκες και για ανηλίκους, καθώς και για τα πολιτικά αδικήματα, η δωρεάν παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, η εκλαΐκευση και υποχρεωτική λειτουργία της εκπαίδευσης, η παροχή τροφής και μέσων διδασκαλίας στα παιδιά από τους δήμους και τις κοινότητες, η εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας σε όλη την εκπαίδευση και εισαγωγή στα σχολεία της γλώσσας διαφόρων εθνοτήτων, η ανοικοδόμηση και ο πολλαπλασιασμός των σχολείων. Κατάργηση των έμμεσων φόρων και κάθε φόρου στα είδη πρώτης ανάγκης, προοδευτική φορολογία στα εισοδήματα και στα κεφάλαια. Συμμετοχή του κράτους στα κέρδη των μεγάλων μονοπωλίων, των εταιρειών και επιχειρήσεων, εθνικοποίηση των ατμόπλοιων και σιδηροδρόμων, μεταλλείων, τραπεζών, καθώς και των μεγάλων επιχειρήσεων και συμμετοχή στη διοίκηση των εργατών, χρησιμοποίηση των πόρων του κράτους πρωτίστως για παραγωγικούς σκοπούς, εθνικοποίηση των τσιφλικιών και των μοναστηριακών κτημάτων και παραχώρησή τους στις κοινότητες των καλλιεργητών.

Το Συνέδριο κατέληξε με την εκλογή πενταμελούς Κεντρικής Επιτροπής αποτελούμενης από τους Αρίστο Αρβανίτη, Δημοσθένη Λιγδόπουλο, Σταμάτη Κόκκινο, Μιχαήλ Σιδέρη και Νίκο Δημητράτο. Και τριμελή Εξελεγκτική Επιτροπή, από τους Γιώργη Πισπινή, Σπύρο Κομιώτη και Αβραάμ Μπεναρόγια. Διευθυντής της εφημερίδας «Εργατικός Αγών», που ήταν το επίσημο δημοσιογραφικό όργανο του Κόμματος, εκλέχτηκε ο Δημοσθένης Λιγδόπουλος.

1973 Ο στρατός κινείται κατά του Πολυτεχνείου. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα, τα πρώτα τανκς εμφανίζονται, ενώ στο νοσοκομείο που οργανώθηκε στο Πολυτεχνείο, μεταφέρονται όλο και περισσότεροι νεκροί και τραυματίες.

Κατά τη 1 τα ξημερώματα τα τανκς έχουν ζώσει το Πολυτεχνείο. Τα μεγάφωνα και ο ραδιοσταθμός μεταδίδουν: «Μην φοβάστε τα τανκς», «Κάτω ο φασισμός», «Φαντάροι είμαστε αδέρφια σας. Μη γίνετε δολοφόνοι».

Στη 1.30 τα τανκς ξεκινούν με αναμμένους τους προβολείς. Οι φοιτητές τοποθετούν ένα αυτοκίνητο πίσω από την κεντρική πύλη για να εμποδίσει την είσοδο των τανκς, ενώ ανεβασμένοι στα κάγκελα, τραγουδούν τον Εθνικό Ύμνο και φωνάζουν στους φαντάρους: «Είμαστε αδέρφια».

Δίνεται διορία 20 λεπτών για να βγουν οι έγκλειστοι, ενώ ένα τανκ παίρνει θέση απέναντι στην είσοδο. Η Συντονιστική Επιτροπή προσπαθεί να διαπραγματευτεί την ασφαλή έξοδο του κόσμου.

Ώρα 2.50. Ο επικεφαλής αξιωματικός με μια κίνηση του χεριού του, δίνει την εντολή να ξεκινήσει το τανκ. Η πόρτα πέφτει και το τανκ συνεχίζει την πορεία του φτάνοντας μέχρι τις σκάλες του κτιρίου «Αβέρωφ». Μαζί του εισβάλλουν ασφαλίτες και άντρες των ΛΟΚ, οι οποίοι επιτίθενται με λύσσα στους φοιτητές. Πέφτουν πυροβολισμοί. Υπάρχουν φαντάροι που βοηθούν τους φοιτητές να γλιτώσουν, αλλά στις εξόδους τούς περιμένουν ασφαλίτες. Κάποιοι θα καταφέρουν να ξεφύγουν.

Η μετάδοση του σταθμού θα συνεχίσει για λίγη ώρα ακόμη, ωσότου τελικά σιγήσει και αυτός…

Οι συγκρούσεις, ωστόσο, εργατών και φοιτητών με τις δυνάμεις καταστολής θα συνεχιστούν. Το Σαββατοκύριακο, 17 και 18 Νοέμβρη, οι μαζικές συγκεντρώσεις, οι διαδηλώσεις και οι συγκρούσεις με τα όργανα της τάξης συνεχίζονται.

Το Σάββατο το πρωί, οι οικοδόμοι δεν πάνε στα γιαπιά, πολλά εργοστάσια αδειάζουν, τα γραφεία κλείνουν και οι μαθητές κατεβαίνουν στους δρόμους τους ελεγχόμενους από τα άρματα μάχης. Στις 10 το πρωί διαδηλώσεις ξεφυτρώνουν παντού: Στην πλατεία Κοτζιά, στην Ομόνοια, στην Πειραιώς, στην Πατησίων μπροστά στον ΟΤΕ, στη Βικτώρια, στην πλατεία Αμερικής, στα Χαυτεία, στη Σταδίου και λίγο αργότερα στη Βάθης, στη Μητρόπολη, στην Ακαδημίας, στο Φιξ, στο Σύνταγμα. Στο Αιγάλεω, ο μαθητόκοσμος ξεσηκώνεται και καταλαμβάνει πρόσκαιρα το Δημαρχείο. Από τη Ριζούπολη ένας παράνομος πομπός καλεί το λαό να ξεσηκωθεί. Σε λίγο, τα ραδιογωνιόμετρα της Ασφάλειας θα τον ανακαλύψουν.

Απέναντι στον άοπλο λαό τα όργανα του καθεστώτος δε θα διστάσουν να πυροβολήσουν στο ψαχνό, με αποτέλεσμα να υπάρξουν πολλοί νεκροί και τραυματίες. Όμως, ο λαός δε γονατίζει. Νέο κύμα διαδηλώσεων θα ξεχυθεί στους δρόμους της στρατοκρατούμενης πρωτεύουσας την Κυριακή 18 Νοέμβρη και θα κρατήσουν ως αργά το βράδυ. Τα όργανα της χούντας χτυπάνε και πάλι στο ψαχνό ό,τι κινείται και οι συλλήψεις δίνουν και παίρνουν. Δύο μέρες αργότερα, το καθεστώς θα παραδεχτεί τη σύλληψη 866 προσώπων (στην πραγματικότητα, οι συλλήψεις ήταν πολλαπλάσιες) και δίνει στοιχεία για την κοινωνική τους ταυτότητα: 475 εργάτες, 268 φοιτητές, 74 μαθητές και 49 σπουδαστές του Πολυτεχνείου.

Τη Δευτέρα, η «τάξις» έχει αποκατασταθεί. Ο στρατιωτικός νόμος εν πλήρει ισχύι, οι συλλήψεις συνεχίζονται, η πρωτεύουσα στρατοκρατείται και ο επίσημος απολογισμός -που σε αριθμούς σίγουρα υστερεί της πραγματικότητας- κάνει λόγο για 18 νεκρούς «πλήρως βεβαιωθέντες», για 16, τουλάχιστον, νεκρούς «βασίμως προκύπτοντες» και τραυματισμένους 1.103 πολίτες και 61 αστυνομικούς.

Το μήνυμα εκείνων των ημερών παραμένει άσβεστο και δυνατό έως τις μέρες μας: Χωρίς αντίσταση, χωρίς αγώνα και θυσίες τίποτα δεν κερδίζεται. Αν, λοιπόν, άφησε κάτι μεγάλο και σημαντικό το Πολυτεχνείο, πέρα από τη θυσία και την αυτοθυσία ως στάση ζωής, είναι αυτό το ανυπότακτο πνεύμα αντίστασης σε κάθε ντόπιο και ξένο δυνάστη.