98 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΧΤΩΒΡΗ ΤΟΥ 1917

Η διαπάλη για την κατεύθυνση της Επανάστασης

Δημοσιεύουμε αποσπάσματα από το βιβλίο του Λάζσλο Γιούρκο «Ο Λένιν τον Οκτώβρη» που κυκλοφόρησε το 2014 από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τα οποία αναφέρονται με λογοτεχνικό ύφος στην αντιπαράθεση της άνοιξης του 1917 για την κατεύθυνση που πρέπει να πάρει η Επανάσταση

«Η πτώση I

Ο Λένιν, την ίδια κιόλας νύχτα της επιστροφής του, βραχνιασμένος, εξαντλημένος από την κούραση, εξέθεσε το πρόγραμμά του στους μπολσεβίκους ηγέτες που είχαν μαζευτεί στο παλάτι Κσεσίνσκαγια. Θα ήταν δύσκολο να φανταστείς πιο παράξενη σκηνή. Στην καλυμμένη με λευκό μάρμαρο αίθουσα υποδοχής των εραστών μεγαλοπριγκίπων, ανάμεσα σε φοίνικες κι ένα σιντριβάνι σπηλιάς, ακούστηκαν για πρώτη φορά οι θέσεις με αίτημα τη σοσιαλιστική επανάσταση. Την επόμενη μέρα τις ξαναείπε στους μπολσεβίκους αντιπροσώπους του σοβιέτ, μετά στην κοινή συνεδρίαση των μπολσεβίκων και των μενσεβίκων.

Η εντύπωση ήταν τρομακτική. "Θυμάμαι τον Μπογκντάνοφ, που καθόταν δύο βήματα από το βάθρο", γράφει ένας που ήταν παρών. "«Αυτό είναι εφιάλτης»", διέκοψε τον Λένιν, "«ο εφιάλτης ενός τρελού! Είναι ντροπή ακόμα και να συζητάμε για τέτοιες ανοησίες»", φώναξε απευθυνόμενος προς το ακροατήριο, κατάχλομος από το μίσος και την περιφρόνηση. "«Ντροπιάζετε τον εαυτό σας! Μαρξιστές!»"

Ακόμα και ανάμεσα στα στελέχη του κόμματός του δε βρέθηκε σχεδόν κανένας να τον στηρίξει. Στην Επιτροπή της Πετρούπολης μόλις δύο στήριξαν το πρόγραμμά του. Δεκατρείς ψήφισαν εναντίον του. Οταν επέστρεψε, νόμιζε ότι θα τον συλλάβουν. Τον υποδεχόταν ένα κατενθουσιασμένο πλήθος, τον συνόδεψε με μια θριαμβευτική πορεία μέσα στην πρωτεύουσα. Την επόμενη μέρα η μισή πόλη συζητούσε για την πτώση του.

Η πτώση II

"Οποιος λέει τέτοιες σαχλαμάρες δεν είναι επικίνδυνος. Ευτυχώς που γύρισε, τουλάχιστον αποκάλυψε τον εαυτό του" (Στάνκεβιτς, σοσιαλεπαναστάτης).

"Οταν βγήκαν οι θέσεις του Λένιν, πολλοί σύντροφοι είπαν: Ο Λένιν ανήκει στη γραμμή της συνδικαλιστικής παρέκκλισης, δε γνωρίζει πια τη Ρωσία, δεν υπολόγισε τη δοσμένη στιγμή κ.λπ." (Τσίχον, μπολσεβίκος).

"Ο Λένιν σήμερα ήρθε να πάρει το θρόνο που για τριάντα χρόνια είναι άδειος στην Ευρώπη - το θρόνο του Μπακούνιν. Οι καινούργιες εκφράσεις του Λένιν απλά αντηχούν κάτι παλιό - τις ξεπερασμένες αλήθειες του πρωτόγονου αναρχισμού" (Γκόλτενμπεργκ, μενσεβίκος).

"Ας ζει έξω από την επανάσταση, ώσπου εμείς, οι υπόλοιποι, θα πορευτούμε παραπέρα, στο δρόμο της επανάστασης" (Τσέιντζε, μενσεβίκος, πρόεδρος του Σοβιέτ της Πετρούπολης).

"Ο Λένιν χτες στο σοβιέτ απέτυχε πλήρως. Τις θέσεις του για ειρήνη τις υπερασπίστηκε τόσο ξεδιάντροπα, που έπρεπε ν' αποχωρήσει μέσα σε κραυγές και βρισιές. Μετά από αυτό το χτύπημα, ποτέ δε θα συνέρθει πια" (Μιλιούκοφ, συνταγματικός δημοκράτης, υπουργός Εξωτερικών).

"Το πρόγραμμά του το δέχτηκαν περισσότερο ειρωνικά, παρά με αγανάκτηση, το ένιωθαν όλοι τόσο ακαταλαβίστικο κι επινοημένο... Ακόμα και οι δικοί του σύντροφοι, οι μπολσεβίκοι, του γύρισαν ταραγμένοι την πλάτη" (Ζενζίνοφ, επαναστάτης σοσιαλιστής).

"Αποτυχημένος άνθρωπος, που το κίνημα τον πέταξε στην άκρη" (Σκόμπελιεφ, μενσεβίκος).

"Ο λόγος του Λένιν είναι ένα αφηρημένο κατασκεύασμα που δείχνει ότι δεν κατάλαβε τη ρωσική επανάσταση.

Αν ο Λένιν γνωρίσει την πραγματική κατάσταση στη Ρωσία, ο ίδιος θ' απαρνηθεί το κατασκεύασμά του" (Στεκλόφ, μπολσεβίκος).

"Ζει τελείως απομονωμένος, δεν ξέρει τίποτα, όλα τα βλέπει μέσα από το φανατισμό του, δεν υπάρχει γύρω του κανένας που να μπορούσε έστω και λίγο να τον βοηθήσει να προσανατολιστεί στα γεγονότα" (Κερένσκι, σοσιαλιστής επαναστάτης, υπουργός Δικαιοσύνης).

"Τον Λένιν τον αγνοούν τόσο, που στην παρούσα φάση είναι τελείως ακίνδυνος" (Σουχάνοφ, μενσεβίκος).

"Τη μέρα εκείνη ο σύντροφος Λένιν δε βρήκε ούτε ανάμεσά μας κάποιον που να τον στηρίξει ανοιχτά" (Ζαλέζσκι, μπολσεβίκος).

"Ανάμεσα στους νεοαφιχθέντες αναρχικούς, ο Λένιν ταξίδεψε με σφραγισμένο βαγόνι από τη Γερμανία. Για πρώτη φορά εμφανίστηκε σε μια συγκέντρωση του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος στο κοινό και απέτυχε" (Μπιουκάναν, Βρετανός πρέσβης στην Πετρούπολη).

"Στο χτεσινό φύλλο της Πράβντα ο σύντροφος Λένιν δημοσίευσε τις «θέσεις του». Αυτές αντανακλούν τις προσωπικές απόψεις του... Η πολιτική της Πράβντα έχει διατυπωθεί με σαφήνεια... στις προτάσεις που υποβλήθηκαν για την Προσωρινή Κυβέρνηση και τον πόλεμο, που τις επεξεργάστηκε το Γραφείο της ΚΕ και οι σύνεδροι μπολσεβίκοι τις αποδέχτηκαν. Ωσότου η ΚΕ και η Πανρωσική Ολομέλεια ενδεχομένως αλλάξει απόφαση, αυτές οι αποφάσεις αποτελούν το πρόγραμμά μας, που θα υπερασπιστούμε τόσο εναντίον του επαναστατικού οπορτουνισμού όσο και της κριτικής του συντρόφου Λένιν" (Κάμενεφ, μπολσεβίκος, συντάκτης της Πράβντα).

Η δεύτερη Επανάσταση I

Η θεωρία των αντιπάλων του Λένιν φαινόταν πιο ορθολογική. Μόνο που οι ορθόδοξοι υπερασπιστές της θεωρίας του Μαρξ ξέχασαν κάτι πολύ σημαντικό, το πιο σημαντικό ίσως: Την επανάσταση.

Το τι είδους κοινωνική οργάνωση μπορεί να διαμορφωθεί σε μια χώρα, αυτό καθορίζεται πριν απ' όλα από τις οικονομικές συνθήκες. Η θέση του Ζορές ότι, αν η επανάσταση χρειάζεται βία για τη νίκη, σημαίνει ότι η κατάσταση δεν ωρίμασε ακόμα για την αλλαγή, άρα η επανάσταση δεν είναι δικαιολογημένη, δεν είναι σωστή. Η Ιστορία δεν είναι τόσο ορθολογική, ώστε η αλλαγή να συντελεστεί τότε, όταν η κατάσταση έχει πλήρως ωριμάσει. Αν ήταν έτσι, δε θα ξεσπούσαν ποτέ επαναστάσεις ή ποτέ δε θα μπορούσαν να τις καταπνίξουν. Μόνο που οι επαναστάσεις ξεσπάνε όταν η κατάσταση δεν έχει ακόμα πλήρως ωριμάσει. Η επανάσταση είναι ένα τεράστιο βήμα μπροστά, που δεν έχει ακόμα εξασφαλίσει την οικονομική βάση1. Γι' αυτό υπάρχουν τόσες αποτυχημένες επαναστάσεις και σ' αυτό οφείλονται οι τεράστιες δυσκολίες που ακολουθούν τη νίκη τους. Η κοινωνία πρέπει να φτάσει την επανάσταση, πρέπει ν' αναπληρώσει αυτό που δεν έγινε.

Η πορεία που θ' ακολουθήσει η επανάσταση εξαρτάται από τη θέληση του λαού. Εκτός κι αν τον εμποδίσουν με τη βία. Στη Ρωσία, μετά από το Φλεβάρη, υπήρχε πράγματι ελευθερία. Το πλήθος επέλεξε μόνο του το δρόμο του, γιατί δεν υπήρχε δύναμη να το σταματήσει. Ολα κρίθηκαν από τη θέληση του λαού. Και η θεωρία του Λένιν αποδείχτηκε σωστή, γιατί αυτός υπολόγισε σωστά τη θέληση του λαού και όχι οι αντίπαλοί του.

Η διαπάλη μάλλον δε θα ήταν τόσο οξυμένη αν επρόκειτο μόνο για ένα θεωρητικό ζήτημα. Αλλά το τίμημα δεν ήταν μια αλήθεια, αλλά η τύχη της επανάστασης. Κάθε θεωρία φέρει τον κίνδυνο να είναι οι αρχές της λαθεμένες. Και το λάθος εδώ σήμαινε την ήττα της επανάστασης. Αν ο Λένιν έκανε λάθος, θα είχε παρασύρει το κόμμα του, την εργατιά, σε μια ανέλπιστη εξέγερση. Το σφάλμα των αντιπάλων του όμως θα είχε ως συνέπεια ο εξεγερμένος λαός να μείνει χωρίς ηγέτες και οργάνωση, ενώ η δύναμή του θα σπαταλιούνταν σε αναρχικό αναβρασμό που εύκολα καταστέλλεται.

Η δεύτερη Επανάσταση II

Αν ο δρόμος που σκέφτηκε ο Λένιν ήταν χωρίς προηγούμενο, ήταν χωρίς προηγούμενο και η θέση στην οποία βρισκόταν η Ρωσία το 1917. Το ρωσικό κράτος ήταν φεουδαρχικό, αλλά οι τσιφλικάδες είχαν μόνο λεφτά, εξουσία καθόλου. Η αστική τάξη έπαιξε σημαντικό ρόλο στο φεουδαρχικό κράτος, χωρίς να είναι αρκετά δυνατή να κάνει μόνη της την επανάστασή της. Με τη βοήθεια των εργατών έφτασε στην εξουσία, αλλά μόνο με τη βοήθεια των τσιφλικάδων μπορούσε να την κρατήσει. Η εργατιά αριθμητικά ήταν αδύνατη, όμως, από μια άποψη, ήταν η μεγαλύτερη δύναμη, αφού αυτή έκανε την επανάσταση. Δεν είχε όμως τόση δύναμη ώστε μετά από τη νίκη να κατακτήσει και την εξουσία. Η τεράστια μάζα των αγροτών ξαφνικά πήρε το λόγο και ντυμένη σε γκρι χακί εξασφάλισε τη νίκη. Ωστόσο, εξαιτίας της έλλειψης οργανωτικότητας, μόνη της δεν μπορούσε να παλέψει για την εξουσία.

Τι διαπλοκή των συμφερόντων! Οι τσιφλικάδες είχαν συμφέρον ν' ανατρέψουν τον τσάρο, που με την αδυναμία του έθετε σε κίνδυνο την εξουσία τους, γι' αυτό συνασπίστηκαν με την αστική τάξη, αλλά ακριβώς εξαιτίας αυτής της συμμαχίας δεν μπορούσαν να ζητάνε τη διατήρηση της μοναρχίας. Η αστική τάξη είχε συμφέρον να συμμαχήσει με την αριστοκρατία, γιατί μόνη της δεν μπορούσε να κρατήσει την εξουσία, αλλά για τον ίδιο λόγο ήταν ανίκανη να φέρει σε πέρας μια από τις σημαντικότερες επιδιώξεις της αστικής επανάστασης, το μοίρασμα της γης. Οι εργάτες είχαν συμφέρον να ξεμπερδέψουν όχι μόνο με τον τσάρο, αλλά και με τους τσιφλικάδες και την αστική τάξη, όμως ένιωθαν αδύναμοι, γι' αυτό υποστήριξαν την αστική τάξη στην πάλη της ενάντια στον τσάρο. Οι αγρότες ήθελαν γη, οι στρατιώτες ειρήνη, αλλά δεν είχαν ιδέα πώς και με ποιανού τη βοήθεια μπορούν να τα πετύχουν.

Ποιος ήταν ο πιο δυνατός στη Ρωσία; Η πάμπλουτη αριστοκρατία που είχε στην τσέπη της τη μισή αυτοκρατορία, αλλά ήταν πια ανίκανη για οποιαδήποτε δράση; Η αστική τάξη που ανέβηκε στην εξουσία με τη βοήθεια των εργατών; Η τεράστια αγροτική μάζα; Ποιος μπορούσε να πει ότι η Επανάσταση του Φλεβάρη ήταν δικό του έργο; Και ποιανού η θέληση θα καθόριζε την παραπέρα πορεία της Επανάστασης;

Οι εχθροί του Λένιν τού καταλόγισαν ως σφάλμα ότι όλα τα στηρίζει στη βούληση, όπως και οι αναρχικοί. Μόνο που οι υποστηρικτές του Μπακούνιν και του Μπλανκί πίστευαν στη βούληση των εκλεκτών, των συνωμοτών, που μπορούν να ξεκινήσουν την επανάσταση. Ο Λένιν όμως βασιζόταν στη βούληση της μάζας, που δεν είναι άλλο από την ενσάρκωση του ταξικού συμφέροντος.

Στο τεράστιο χάος κατάφερε να κρατήσει τον προσανατολισμό του, γιατί όλα τα ανήγε στο βασικό παράγοντα, στο συμφέρον. Οι αγρότες ήθελαν γη, οι εργάτες ψωμί, οι στρατιώτες ειρήνη, όλος ο λαός ελευθερία. Γι' αυτό ξέσπασε η Επανάσταση. Η κυβέρνηση, όμως, που εκπροσωπεί την αστική τάξη, έχει βασικό συμφέρον να κερδίσει τον πόλεμο, να διαφυλάξει την ατομική ιδιοκτησία, να παραμείνει στην εξουσία παρά το ότι είναι μειοψηφία, δηλαδή δεν μπορεί να δώσει ούτε ειρήνη, ούτε γη, ούτε ψωμί, ούτε ελευθερία. Και αν δύο βασικά συμφέροντα έρχονται σε σύγκρουση και η ηρεμία του συμβιβασμού δεν είναι παρά προσωρινή, τελικά κάποιος πρέπει να νικήσει. Η επανάσταση δε σταματάει στα μισά του δρόμου. 'Η η κυβέρνηση θα τσακίσει το λαό ή ο λαός θα σαρώσει την κυβέρνηση, γιατί τα συμφέροντά τους διαφέρουν στην ουσία τους».

Σημείωση:

1. Σχετικά με αυτό το ζήτημα στην Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ για το Σοσιαλισμό αναφέρεται:

«O Λένιν και οι μπολσεβίκοι θεωρούσαν ότι προβλήματα της σχετικής καθυστέρησης στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων ("πολιτιστικό επίπεδο") δε θα λυθούν από κάποια άλλη ενδιάμεση εξουσία ανάμεσα στην αστική και την προλεταριακή, αλλά από τη δικτατορία του προλεταριάτου.

Mε βάση και τα στατιστικά στοιχεία της εποχής, στη Pωσία, κυριαρχούσαν οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής στο μονοπωλιακό στάδιο ανάπτυξής τους. Σε αυτήν την υλική βάση στηρίχθηκε η επαναστατική εξουσία για την κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής (...)

Ωστόσο, ο σοσιαλισμός αντιμετώπισε επιπλέον ιδιαίτερες δυσκολίες, λόγω του ότι η σοσιαλιστική οικοδόμηση ξεκίνησε από χώρα με χαμηλότερο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων (μεσαίο - αδύνατο, κατά το χαρακτηρισμό του B. I. Λένιν) σε σχέση με τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες και μεγάλη ανισομετρία στην ανάπτυξή της, λόγω εκτεταμένης επιβίωσης προκαπιταλιστικών σχέσεων, ιδιαίτερα στις ασιατικές πρώην αποικίες της τσαρικής αυτοκρατορίας».

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ